Patenten op leven

"Hoe kun je sterren bezitten?" vroeg de Kleine Prins.
"Van wie zouden ze dan wèl zijn?" antwoordde de zakenman snibbig.
"Dat weet ik niet, van niemand."
"Dan zijn ze dus van mij, want ik heb er het eerst aan gedacht."
"Is dat genoeg?"
"Jazeker. Als jij een diamant vindt, die aan niemand toebehoort,
dan is die van jou.

Als jij het eerst iets bedenkt,
neem je er patent op: en het idee is van jou.
En zo bezit ik de sterren, omdat niemand voor mij
er aan gedacht had ze te bezitten."

De Kleine Prins, Antoine de Saint-Exupéry
(idee: WEN)

bijgewerkt: april 2001

Introductie
Als je iets hebt bedacht of uitgevonden, en daar tijd, geld en moeite in hebt gestoken, dan kan het vervelend zijn als iemand anders er met je idee vandoor gaat. Daarom kun je je ideeën beschermen door middel van een patent (ofwel octrooi). Je idee is dan wel openbaar, maar je uitvinding is voor een bepaald aantal jaren beschermd tegen commerciele exploitatie door een derde persoon.
     - wat is een patent?

Eerst vond iedereen het logisch dat je levend materiaal niet kon patenteren. Patenteren waren aanvankelijk bedoeld voor materiele vindingen op het technische vlak. Maar gentechnologen, met hun kostbare onderzoeken, wilden hun ontdekkingen en wat ze maakten kunnen beschermen. Ze benaderen levende wezens feitelijk ook als iets technisch. Zo zijn er al patenten uitgegeven op levende organismen -planten, dieren, bacteriën- en genen, cellen en delen van het lichaam.
   - verschillende mogelijkheden om ideeën en vindingen te beschermen

De mogelijkheid om leven te patenteren heeft veel grote nadelen. Om die reden verzet een heel kleurrijke groep maatschappelijke organisaties zich er tegen: dierenbeschermers, boeren, kerken, ontwikkelingsorganisaties, milieuorganisaties en consumentenorganisaties.
    - brieven van maatschappelijke organisaties aan de Tweede Kamer

Voornaamste kritiekpunten tegen patenten op leven:

• concentratie van macht in de voedselproductieketen bij een paar grote bedrijven,
  onder andere met als gevolg afhankelijkheid van de boer en de consument,
• het mogelijk maken van biopiraterij,
• stagnatie van onderzoek,
• levende organismen worden als menselijke uitvinding beschouwd
• menselijk materiaal wordt patenteerbaar
• sterkere bescherming voor gentech gewassen dan voor niet-gentech gewassen
• belangrijke argumenten van medici, boeren en organisaties voor ontwikkelinssamenwerking
  

  - nadelen van patenten op leven

Nederland en patenten op leven
In de Nederlandse wetgeving is het geven van patenten op planten en dieren volgens de Rijksoctrooiwet nu (maart 2001) uitgesloten. Daar dreigt verandering in te komen. Op Europees niveau is namelijk in 1998 de Octrooirichtlijn voor biotechnologische uitvindingen (de woorden patenten en octrooi gebruiken we door elkaar) aangenomen, die landen verplicht om patenten op leven mogelijk te maken in de nationale wetgeving.
Nederland en een heleboel andere landen hebben vanwege alle bezwaren nog niet voldaan aan de eis om de richtlijn voor 30 juli 2000 te implementeren.
   - de Europese Octrooi-richtlijn: geschiedenis; Nederlands beroep; stand van zaken

Er bestaat nu een merkwaardige tegenstrijdigheid tussen het Europees Octrooi Verdrag en de EU richtlijn. Dit moet wel voor problemen zorgen, aangezien octrooien aangevraagd moeten worden bij nationale octrooibureau's of bij het Europees Octrooi Bureau, die octrooien verlenen op basis van de regels van het Europees Octrooi Verdrag. Het Europees Octrooi Bureau heeft nu getracht door middel van een wijziging van het uitvoeringsreglement deze tegenstrijdigheid op te heffen.
Zelfs nu (maart 2001) de octrooirichtlijn in Nederland nog niet is geïmplementeerd, krijgen bedrijven de rechten al via het Europees Octrooibureau. Tot onze stomme verbazing heeft de politiek hier nog niet officeel tegen nog niemand tegen geprotesteerd.
   - hoe het Europees Octrooibureau patenten op leven toch mogelijk maakt

Het uitblijven van protesten van de kant van de Nederlandse regering heeft alles te maken met het feit dat het verantwoordelijke Ministerie van Economische Zaken juist erg voor patenten voor biotechnologische uitvindingen is.De Tweede kamer, aan de andere kant, leek niet goed op de hoogte te zijn van wat er zich bij het Europees Octrooi Bureau afspeelde.

Het Europees Octrooibureau en een aanklacht op biopiraterij
Patenten worden door het Europees Octrooibureau niet beoordeeld op ethische aspecten. De wetgeving sluit ook misbruik zoals biopiraterij niet uit. Tweede Kamerleden hebben trouwens wel een amendement ingediend om te proberen biopiraterij uit te sluiten. Maar dat amendement mocht niet van de Raad van State (zie de Octrooirichtlijn, advies Raad van State)

Een heel duidelijk voorbeeld van biopiraterij was een patent op een Indiase boom. Dit betrof een octrooi op een bepaald proces met olie van de Neem boom. Dat patent is met succes aangeklaagd.

   - de NEEM patentenzaak

Gevarieerd nieuws
april 2001: Monsanto/Syngenta claimt patent op alle genmarkers met antibiotica resistentie
                   Door patenten concentreert de kennis en macht zich rond 5 multinationals.

continu: Monsanto gebruikt patentrecht om boeren te laten betalen voor instuivend genetisch materiaal. De rechtzaak tegen Percy Schmeiser over patenten in de landbouw. Van wie is een genetisch besmet gewas? Van de producent van het gepatenteerde GM gen!

Verontwaardigd?

   - lees hier wat u kunt doen